در اسلام و جمهوری اسلامی مطلبی داشتیم با عنوان عدالت اجتماعی. اینکه عدالت اجتماعی چی هست و چه مُفادی دارد، بماند. اما قطعا همه مُقِر هستند که اصلی ترین بند آن توزیع عادلانه ثروت در سطح جامعه هست.
حتما زیاد شنیدین ماجرای حضرت علی ( علیه السلام ) و برادرشان عقیل را، و یا ماجرای حضرت و گردنبند عاریه ای. قصد ندارم به صورت موشکافانه وارد بحث بشوم و یا حدیث و روایت ردیف کنم. صرفا در این وجزیک مثالی میزنم و فعلا عبور میکنم.
بحث وام بانکی در کشور ما چندسالیست که پر رونق شده و مردم هرگاه با شکاف(ت) مالی مواجه میشوند، به سراغ بانک ها و مخصوصا موسسات مالی اعتباری رفته تا وام چند میلیونی دریافت کنند. روال وام گرفتن برای اکثر مردم آنقدر سخت و دشوار هست که افراد، با تمام مشکلاتشان، اکثرا قید وام را میزنند. مثلا در قدم اول بانک مذکور باید داری "بودجه" کافی باشد و اینکه بخت با شخص وام گیرنده یار باشد که در لیست بلندبالایی از وام گیرنده ها قرار نگیرد. قدم دوم تکمیل پرونده در بانک مذکور است، که این بخش به تنهایی چندین خان دارد:
خان اول، ایجاد حساب در گردش در بانک مورد درخواست.
خان دوم، تهیه ی حداقل دو کارمند رسمی دولتی به عنوان ضامن - حقوق این کارمندها با تمام کسری حقوق ها باید بیشتر از مقدار اقساط وام باشد - بگذریم که دهک های پایینی جامعه چطور میتوانند چنین ضامن هایی را پیدا کنند. همه که آشنای دولتی ندارند!
خان سوم، درصورتی که حقوق ضامن ها کفاف نکند و رقم وام کمی بالا باشد، مثلا 20 میلیون، میبایست سندی به رهن بانک درآید. که باز مراحل اداری و ثبتی آن خان های مخصوص به خود را دارد.
و خان چهارم، تمام مراحل فوق که طی شد، و پرونده توسط متصدی بانک امضا گردید، تازه نوبت به تایید رئیس بانک میرسد. اگر در طی این مراجعاتِ صورت گرفته، جناب رئیس از ظاهر وام گیرنده رضایت داشته باشند، فِل فور امضا میگردد. اما خدا زمانی را نیاورد که آقای رئیس از شخص خوشش نیاید. اینجاست که اگر وام گیرنده خود را به زمین و آسمان هم بزند هرگز موفق به گرفتن وام نخواهد شد و کلا قید آن را باید زد.
اینطور نیست که موارد بالا برای همه ی قشرهای مردم یکسان باشد و سرمایه دار، یا دوست و آشنای بانکدار و غیر سرمایه دار یا غیر دوست نشناسد. خیر! شما اگر یک سرمایه دار باشید و یا رفاقتی با مثلا رئیس بانک و یا حداقل یکی از کارمندان بانک داشته باشید، به سرعت و با کمترین معطلی ای مشکلات وام گرفتن شما حل شده، پرونده امضا گردیده و روز بعد در اولین فرصت وام در حساب شما قرار خواهد گرفت. سرمایه دارن ما وام های چندصد میلیونی و در پاره ای از اوقات چندین میلیاردی میگیرند بدون آنکه کمترین ضمانتی بدهند و یا حتی نیاز به وثیقه سند منزل یا زمینی با ارزشی معادل وام مذکور را داشته باشند.
بزرگترین ایراد بانکداری اسلامی(!) ما این است که هنگام اعطای وام به اقشار ضعیف و یا متوسط جامعه قیف را آنچنان سفت میگیرند که شخص قید وام چند میلیونی خود را بزند. اما آن زمان که نوبت به یک سرمایه دار میرسد، که قرار هست وامی بس درشت بگیرد، قیف را آنقدر باز میگیرند که اگر آن سرمایه دار وجدان اخلاقی نداشته باشد به راحتی میتواند تمام وام را به اصطلاح بالا بکشد ( همان طور که تاحالا زیاد کشیده اند ) بدون آنکه کسی دنبال چرا و چگونه ی مطلب باشد. سرمایه هایی که از مجموع خرد خردِ حساب های همین مردم دهک های متوسط و روبه پایین جامعه جمع شده است به راحتی وارد جیب سرمایه داران شده و در نتیجه شخصی که سرمایه ای عظیم داشته روز به روز بر سرمایه اش افزوده میشود.
گفتم که بگم، اگر روزی به جایگاه و مسئولیتی رسیدید(یم)، این مشکلات را فراموش نکنید(یم). باز هم فتامّل.
----------
س1: خاطرم هست که چندی پیش رئیس بانک مرکزی، آقای بهمنی، دستور العملی به تمام بانک ها ابلاغ کردند که نه تنها نیاز به دو ضامن نیست بلکه نیاز هم نیست ضامن از کارمندهای رسمیِ دولت باشد. اما متاسفانه بانک ها این ابلاغیه را به آب خوردنی زیر پا گذاشتند.
س2: بخش های زیادی در این سیاهی ذکر نشد، از جمله سود بانکی بالا برای وام های پایین و در عوض بهره بانکی کم برای وام های چندصد میلیونی به بالا. نگفتم تا حوصله ی خوانندگان بیش از این سَر نرود.
س3: و در آخر، ما که بخیل نیستیم، کرکس های ثروت های ملی آنقدر بخورند تا جونشون درآد!!!
س4: وای به حال آن کس که مخاصم و جلوگیرش در نزد خدا فقرا و ضعفا و بیچارگان و قرض داران و راه ماندگان باشند. بالاترین اقسام خیانت، خیانت به اجتماع است و بدترین اقسام دغل بازی دغل بازی با پیشوایان است. (نهج البلاغه نامه 26)
میگن که مولوی میگه: رئیسی خدمتکاری داشت، خدمتکار پسری داشت، که این پسر عاشق دخترِ رئیس بوده. روزی از برای دختر خواستگار میاد و پسر از ترس اینکه دختر جواب مثبت بده شدیدا تب کرده و مریض میشه. خادم به حضور رئیس شرفیاب میشه و ماوَقع رو به سمع رئیس میرسونه و میگه، اگر اجازه فرمایید پسرم جهت خواستگاری به حضور مشرف بشه. جناب رئیس نیز میپذیره. چند شب پس از این ماجرا، پسر و دختر با یکدیگر بر سر سفره ی عقد مینشینن! عقد که به اتمام میرسه خانواده ها زوج رو به داخل اتاقی میبرن و خودشون به عیش و نوش و رقص و باده گساری میپردازن. پسر که خیالش از بابت اطرافیان راحت میشه، پرده از رخساره ی دختر بر میداره و ناگهان با صورتی نافرم و پر مو مواجه میشه. متحیر و متعجب میشه، اما شب رو صبح میکنه. روز بعد مراسم پاتختی ای میگیرن، پسر و دختر در بالای مجلس مینشینن. پسر نگاهش به دختر که میافته، با خودش میگه: عجب صورت و سیمای زیبایی! پس چرا دیشب در خلوت اونطور بود و امروز در جمع اینطوره؟!
این داستان رو که شنیدم، تنها و تنها دنیای مجازی و اختصاصا شبکه های اجتماعی، در ذهنم تداعی شد. دنیایی که تا بخواین از این عروسهای ظاهرا خوش سیما و باطنن هیولا صورت زیاد داره. این مطلب در مجازخانه های ایرانی-اسلامی(!) بیشتر به چشم میخوره. اشخاص تصور میکنن که چون فلانی دم از اسلام یا اخلاق میزنه، لذا قابل اعتماده، و درنتیجه با گارد باز وارد میدونه همصحبتی با اون شخص میشن. نمیدونن یا توجه نمیکنن که نفسِ "گرگ صفت" انسان خیلی پست تر و مطمع تر از این حرفاست که ما تصور میکنیم.
آنچه که در این مجازخانه ها رویت میشه، چیزی نیست جز داستانِ منقول از حضرت مولانا. فتامّل!
------------
س1 : اعوذ بالله من شر الوسواس الخناس